DERE VE GÜLALİ'NİN HİKAYESİ
Asım KUTLUATA
|

Gülali'nin boğulduğu göl |
Arılı Deresi vadisi üzerinde yer alan
köyümüz, Fındıklı’ya 15 km uzaklıktadır. Yerleşim alanı, yönümüz kuzeye baktığında sağ yamaçtadır.
Karşı tarafta fındık ve çay tarlaları başta olmak üzere tarım ve orman alanları mevcuttur. Bu alanlara
ulaşmak ancak köprülerle mümkündür. Yağmur fazla yağdığında köprülerin defalarca dere tarafından
götürüldüğüne şahit olunmuştur.
Bizim coğrafyada; dere, köprü ve
göller yöre insanın sosyal ve ekonomik hayatında önemli yer tutmaktadır.
Köyde yaz aylarında derede yüzmek
(öncelikle tarlada çalışıp yoruldukdan sonra) en önemli eğlencelerden biridir. Akarsu yatağında doğal
olarak oluşmuş insan boyunu geçen bir çok göl (Goloskur, Okulunaltı , Cevizdibi, Bağanoğ gibi.. göller)
vadır.
Köyümüz derelerinin, evsel atıkların
akarsulara verilmemesi nedeniyle temiz olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Doğal göller; başta
çocukların olmak üzere bir çok insanın, gülmek eğlenmek, güzel zaman geçirmek ve de günün yorgunluğunu
atmak üzere (hava yağmurlu değilse) buluştuğu - yüzdüğü yerlerdir. Bu gelenek geçmişde olduğu gibi
günümüzde de daha fazla katılımla devam etmektedir. |
Arazi yapısının oldukça elverişsiz olduğu
yöremizde değişik nedenlerle bir çok insanın hayatını kaybettiğini çocukluğumda, büyüklerimden dinledim.
Bunlardan biri de Gülali’nin boğulma olayıdır. Halil Dede’nin (Halil Kutluata) insan hayatını ilgilendiren
başta ölümle sonuçlanan olayların arkasından (hiç düşünmeden) söylediği - yazdığı, oluş şeklini ve duygusal
yönünü ölen kişinin yakınlarının söylemi gibi dile getirişi gerçekten bir kabiliyet ve beceri işi olduğunu
söylemeliyim. Bir çok kişinin destanını, onun güzel ve yanık sesinden dinledim. Halil Dede; halk ozanı, aynı
zamanda da halk şairi idi bana göre. Yazdığı destan - şiir - hikaye ve söylem sayısı oldukça fazladır.
Gülali’nin Destanı’da Halil Dede tarafından oğlu için; en yalın, en içten duygularla dile getirilmiş evlat
acısını en ince detaylarına kadar yansıtan destanlardan biri olduğunu söylemeye gerek var mı bilmiyorum.
|

Güzel manzaralı barakanın önünde dostlarla çekilmiş bir hatıra fotografı. |
Gülali’nin 1930’lu yılların sonlarında derede
yüzerken boğulduğunu biliyordum. Gülali ve arkadaşları Cevizdibindeki göle yüzmeye gittiklerinde, babam
( 8-10 yaşlarında olduğunu söylerdi.), Yunus Amca (Öztürk), Tahsin Amca (Kutluata), ve Gülali’nin kardeşi
Muhammet Amca’da orada kenarda oynuyorlarmış. Ancak hiç kimse bana bu olayın değil gününü - ayını, yılını
bile tam olarak söyleyemedi. Olay şöyle gerçekleşmiş; Gülali kendi yaşıtları (15 yaşında olduğu söyleniyor)
ve kendinden küçüklerle birlikte dereye (fotografta görünen göl) yüzmeye gidiyor. Dereye atladığında belli bir
mesafaden sonra kontrolü kaybedip inip - çıkmaya başlıyor. Babam ve diğer çocukların yapacakları pek bir
şey yok. Yardıma Paşa Amca (Atagün) gidiyor. Gülali can havliyle ona sarılıyor ve ikisi beraber batıp –
çıkmaya başlıyorlar. Gülali daha önce suyun dibine batıyor. Mahalledeki büyüklerin haberi oluyor, fakat onlar
gelinceye kadar iş işten geçiyor. Ancak Paşa Amca’nın durumu da oldukça kötü, onun imdadına kardeşi Mahmut
Amca yetişiyor ve kurtarıyor. Nazif Ali Kutluata - Mahmut Küçükşahin (dedeler) olay yerine gelmelerine rağmen
Gülali için artık her şey çok geçtir. Halil Dede Çorag’da yayladadır. Ona haber vermek gerekir. Haberi veren
annen öldü seni bekliyorlar der ve Halil Kutluata köye gelir. Anası, eşi ve Gülali’nin dışında
herkes oradadır. Kimse Gülali’nin boğulduğunu cesaret edip söyleyememektedir. Çkemişoğlu Şevki (Kutluata) -
bende kısa bir süre önce oğlumu kaybettim. “seni en iyi ben anlarım . Gül Ali boğuldu” der. |
Necmettin KUTLUATA'nın (Ahmet Ali) evi ve baraka |
Necmettin Kutluata (Halil Dede’nin torunu,
iyi tulum çalması ve güçlü hitabeti gibi.. bazı özelliklerinin benzediğini söyleyebilirim), bu gölden yaklaşık
beş yüz metre üzaklıkta ve 200 metre yükseklikteki evinin yanında oturma yeri yapmış (6-7 m2). Bir çok dost
ve akraba ile sohbet ettiğim. çay içtiğimiz küçük fakat bu mütevazi yerde, oturunca Amiras vadisi 2200 metre
yüksekliğinde ki Siprane Tepesi, sol tarafta Yangın Yaylası, Kaçkarlar doğru Cümenik Yaylası da tamamen
gözönüne geliyor. Gülali’nin boğulduğu gölü tepeden gören çok sevdiğim bir mekan olmuş. Çok sevdiğim
çocukluk arkadaşıma bu güzel yeri hizmete sunduğu için de ayrıca teşekkür etmek isterim.
Yolun üst tarafında, çay ve fındık tarlam
var. Yukarıya doğru tırmanırken, telefonum çaldı. Telefonda değerli meslektaşım, arkadaşım - dostum Mehmet
Ali Hindistan “Ağabey Halil Kutluata’yı tanıyormusun” dedi. Evet dedim. Oğlu Gülali boğulmuş biliyormusun dedi.
Senin iletişim adresine iki belge gönderiyorum dedi ve ekteki; M. Ali’nin Babası, Gülali’nin öğretmeni Avni
Amca’nın Halil Dede’ye yazdığı duygu dolu taziye mektubunu ve Halil Dede’nin cevaben karşılık verdiği
1938’in sonlarında yazılan mektupları aldım. Gülali’nin boğulma tarihini Halil Dede’nin Avni Amca’ya yazdığı
mektuptan 1 Eylül 1938 Perşembe saat 11 olduğunu öğreniyoruz. Başta, Avni Hindistan’ın geçmişle ilgili bu
tür bilgi ve belgeleri sakladığı ve bizlere ulaştırdığı için saygılarımı iletmek isterim. Ayrıca babasının
birikimine sahip çıkan Mehmet Ali kardeşime de teşekkür eder, kutlarım.
Yazıda ismi geçen ve aramızdan ayrılan değerli insanları
saygı - sevgi ve özlemle yad ediyor, yaşayanlara güzel ve uzun ömürler diliyorum. |
Gülali’nin destanından bir bölüm (destanın
çok daha uzun olduğunu biliyorum.Ancak Necmettin Kutluata’dan bu kadarını alabildim.
Ağustos 16 Cumartesi,
Kurusun bu Yaylacılar Deresi,
Yavrumun yüzmeğe vardır hevesi,
Gülalim Gülalim ah oğul oğul.
Evlat dediğindir dün hevesi,
Nasip olamadı gelin etmesi,
Ateşten bir gömlek çetin giymesi,
Giydim yanıyorum ah oğul oğul.
Düşsem deryalara deryalar boğar,
Evladı olana bir gün gün doğar,
Bizim dağa yağmur ile kar yağar,
Gülalim Gülalim ah oğul oğul.
Dokuz ay karnında analar saklar,
Doğduğu saatte hemen kucaklar,
Sazlık olur şereflenir ocaklar,
Sazlık şerefimi yıktın ağ oğul,
Mayıs ayı gelir şen olur dağlar,
Yine yaylalara yürür çobanlar,
Ufak büyük sarı öter tangallar,
Yıkılsın bu dağlar ağ oğul oğul
Nice zatlar gelmiş misafir hanı,
Peygamberler değil sultanlar hanı,
Veren alır bizden bu tatlı canı,
Vakti saati var ağ oğul oğul
EKLER:
2 adet mektup
Ekim 2012
|
|
Kars
17/Eylül/938 |
Viçe Yaylacılar Köyünde
Kardeşim Bay Halil Kutluata
Derede yüzerken evlâdınızın boğularak ebediyen ayrılan,
daha doğrusu sabı olan bu yavrunun rahmeti rahmana kavuştuğunu bir kaç haftadanberi bizden uzaklarda olan benim bölük
arkadaşların bölüge avdedinde haber aldım. çok müteessirim…
Evlat acısının bütün elem ve ıztirapları gönülden duyan siz
kardeşime ve göz yaşları dinmeyen refikanız zavalli hemşerime, arzı taziyet eder tanrım sabırlar versin derim….
Yüzerken boğulan evladınız, anladığıma göre talebem olan büyük
evladınız olacak!..
Eğerki o nasibsiz talebem ise nasıl söyleyimki, bu yad
illerindeki teessürlerimi size kadar size kadar ulaştırmış olayım..Evladım yokki, ğurbetin bu acı günlerinde talebem olan
evladınızdan dolayı duyduğum iztirap, bir evlât gibidir deyim. ve bir baba şefkatile teessür ve hicranlarımı size kadar
feryat edeyim.
Fakat ümit ederimki, insan mefhumunun altında tasavvur edilen
insani his ve duygular, birde buna inzimam amil, komşuluk, gönül yakınlığı, sevgiler..birbirimizi yad ederken hiç şüphe yokturki
böyle bir sevdiğimizin derdine aynen iştirak etmemiz evvela insanı bir his, sonrada komşu ve ahbaplığımızdan duyulacak elem
ve iztiraptır.
Bir dakikalık ömrümüzü hercu merç ederek yaşamak dünyasında
evlâtlarının masumiyetine, her türlü mihnetine katlanan siz baba, ve evlatlarının te’essür ve hicranlarını hiç gizlemeden
açik bir lisanla feryat eden annesinin kalbı kaderin bu acı nasıbı olan bu evlât ayrılığı dolayısile kalbınız dolmuş göz
yaşlarınız sıcak pınarlar gibi akmıştır.
Birbirimizi veya hut varlığımız kadar medyün olduğuğumuz
sevdiklerimizi alıp ebediyete uçuran ölüm…bu acı ve muhakkak olan bir hakikat….ne çareki tanrının kuluna verdiği en büyük
iztiraptır.ve ulu tanrı bu iztırabı kuluna yüklerken taşların tahammülü mümkün olmayan bie cevher : sabır ve tahammül de
bahşetmiştir.
Onun için bağrınıza ateş salan bu mini mini talebem ve evlâdınızı
fatıha ve hürmetlerle yad ederek sabır ve tahammülünüzü beklerim kardeşim.
İztirabımın en acıklı ve canli ciheti şudur :Zeki ve aile terbiyesi
yerinde gördüğüm bu sevimli yavrunun ders esnasında arkadaşlarının ğah ortalarında ğah sıranın bir kenarında kuzu gibi uslu ve
mütebessim bir çehre ile hala hayalının gözlerimden çekilmemesi ve nezih bir köylü çocuğunun masumiyeti kalbımdan silinmemesidir.
Ah zavallı yavrum..sınıfta bırıcık talebem, Gülali.. ne yazıklar
ki hakikaten bir gül çiçeği kadar ömrün varmış!. sana bir türlü zavalli kelimesini yakıştıramıyorum…. ayrılışlarından te’essür ve
elemlerini zapt edemeyen anne ve babanın genç ve günahsız cennet çiçeği!... sen sus ve ebediyen uyu….
Hiçranını annen çekecek..ve genç yaşta ğıda olduğun kara
topraklardan matemlerin fışkırırken (Sevdiklerin) hepsi yanına gelecekler.. İsmin kadar güzel olan gül çiçekleri topla…ve
elindeki bu çiçeklerle onları karşılarsın…Artık anne babana iztirap verme yavrum……
Tekrar olarak tanrımdan sabırlarınızı dilerim kardeşim….
|
Kars 29.alayda
Avni Sunay
|
Halil Kutluata'nın Avni Sunay'a (Hindistan) cevabı
|
Sayın kardaşım bay Avni,
|
30/ 10/ 938
|
Hayatın uzucu iztirapları içinde kıvranan bir mahluku ruhunevaz
bir eda ile okşamak, ne büyük bir saadet ve şafakattır. Bu da Tanrının kullarına bahşettiği manevi kudret merhemidir. Oyle bir
marhamdırki: tasavvur edilmeyen en korkunç yaraları bile tedavi eder. Nitekim göderdığınız bir mektup değil böyle bir tabiat
semeresidir. Kanayan kalbımı teskine çalışan büyük Türk ulusunun münevver evlâdı,vatandaşının elemi teessürlerini benimseyerek
yurt köşelerinden meserretle gelen iştiraki yeislerini takdir ederim. Tahrıratınızı okuyunca kalbımdan kopan coşkun bir
sevincimin sürür raşaları ile karşılandığımı iftiharla kayıt edebilirim. Demekki Talebeniz ciğerparemin acı akıbetine bir
baba şefkatile kalben duyduğunuz his ve meyüsiyetten dolayı sönmez sayğı ve ihtiramlarımı arzeylerim. Malumya ,insanlar
üzerinde irsiyet ve cinsiyet denilen iki gönül cazibesi vardır. İşte insanları daimi surette birbirlerine karşı besledikleri
sevgi ve hissiyat ve duygularile bu tesirlerin hepsinin fevkında gördüğüm ve rikkkatınızı nazar ederken ruhiyattçi bir fert
olduğunuzu tahassüslerimle iş’ar ederim. Silkinip kurtulmak istediğim, meş’üm mukadderatın acı iztiraplarından muztarip gönlümü
teskin eden yazınızı okurken ah ! biçare yavrum ; deyip mazının karanlık amâkına ğark olan (Gürsu okulun)daki çiğerparemi
zatınıza takdim ettiğim günleri gözlerimin önünde tecessüm eder. Ahh..çiğerim ! O,tatli günler bir rüya gibi geçti. Şen olan
kalplerde bir meyüsiyet var. Tabiatın solğun hayatına karışan evlâdımın olmayan ruhu, tatli öğütlerinizi hürmet ve saygılarimle
kabul ediyorum. Baharın neş’esile açılan(Gül Çiçekleri)temevvüç edip koklarken, talebenizin ismini hatırlayıp bir dakika ruhuna
fatıhai şerife getirmenizi dilerim. Akıcı suların durğun, yosunlu göllerini temaşa ederken; imdadına kimsenin yetişemediği ve
suların idarei zevkine kalarak solun gibi yosunlar üstüne inen(Gül Ali)yi yakın bir istikbalda size de nasip olacak bir evlât
gibi, kulağınıza(gül)sedasi temas edince aynı his ve teessürü duymanızı isteklerim(henüz göncasi)açılmayan ana babanın nazlı
çiçeğini solduran ve hiçbir veçhile payıdar olmayan menhüs gölleri lanetle,nefretle anmanızı rica ediyorum. Ansızın ruhur eden
bu hırpalayıcı azabı ben değil, umum matbuatının bile tasviri tahrir etmekten acız bulunur.Böyle muphem mukadderatı idrak etmek
ancak tanrime mahsustur.Kardeşim : 1/Eylül/938 Perşembe günü saat 11 raddelerinde mahalle çucuklarile dereye inen yavrum bir esbabi
vesile ile dünyaya gözünü yumuyor. Çocukların acıklı feryadını duyan bir iki yüzmek bilmeyen şahisler güçhal gölden çıkarıyorlar.
Fakat heyhat!.bir çiçek gibi sararıp solmuştu. Göz yaşları bir sel gibi akan çoçuğun validesi,ve büyük validesi sevi ile ve
hürmetlerle selâm ederler. Bilvesile sevgi ve saygılarla zatınızı selamlarım.
|
Kardeşiniz
Halil Kutluata
|
Önceki Sayfa
|